Ontrouw: ‘Een derde in het spel’

Weinig ‘life events’ die zo vaak voorkomen en zo destabiliserend zijn als ‘ontrouw’. Zeker als de ander er niet op bedacht was. Of juist wel en zich machteloos voelt het tegen te houden.

‘Het vertrouwen is gebroken’… ‘Ik voel me zo gekwetst’… 

Hoe herstel je een beschaamd vertrouwen? 

Wat is ‘ontrouw’? en ‘overspel’? of ‘bedriegen’?

Het is moeilijk om één definitie te geven aan ‘ontrouw’. Vroeger was het simpel; als je seks had met een ander dan was het bingo. Maar nu ligt het soms moeilijker;  Hoe zit het met porno? Actief zijn op een datingapp? Massage met (of zonder…) happy ending? Staat chatten gelijk aan bedrog? En wat maakt dat iets heel ‘onschuldigs’ toch een ravage kan aanrichten?

Het verschil tussen ‘ontrouw’, ‘overspel’ en ‘bedriegen’

Om het explosieve mengsel rond ontrouw te ontrafelen, geven we hier een aantal definities in de hoop dat die de gesprekken beter kunnen kanaliseren en we sneller tot de essentie komen waar het écht over gaat. Want meestal gaat het helemaal niet zozeer over WAT er precies gebeurde, maar vooral HOE dat gebeurde; wat was de context. 

Voorbeeld:

Koppel A is al geruime tijd bij elkaar en heeft alles best goed voor elkaar. Op een dag bekent een van de partners zwaar beschaamd en vol wroeging vorige week op een beurs in Barcelona met een zatte kop in bed beland te zijn met een kollega van de concurrentie uit Brazilië. 

Bij koppel B ontdekt een van de partners dat de wederhelft al maanden zeer pikante berichtjes uitwisselt met een van de buren waar ze beiden een vriendschappelijke relatie mee hebben. 

Feitelijke gezien is er in het ene geval heftige seks geweest, in het andere geval zijn er ‘slechts’ berichtjes uitgewisseld. Toch hoeft dit niets te zeggen over de heftigheid en de impact op het koppel.

Definitie van ‘Ontrouw’

Je bent ‘ontrouw’ wanneer je lust-gerichte handelingen, uit het ‘unieke’ erotische domein van je relatie, uitvoert met een derde, zonder de instemming- en buiten de wil  van je partner.

Voorbeeld:

Een collega stuurt Roos een half plagerig berichtje over een sensuele massage. Roos reageert Lacherig. Licht flirterige berichtjes worden langzaam maar zeker steeds explicieter tot ronduit obscene. In de volgende dagen wordt de sfeer broeierig. De spanning, de aandacht, de opwinding… het voelt als een rush.

Maar Roos voelt ook de twijfels; ‘Kan ik dit wel maken? Oei als mijn partner dít zou weten….’. Maar Roos stelt zichzelf gerust: ‘Ach het is maar virtueel; we doen toch niks verkeerds? Dit kan toch geen kwaad?’

Maar eigenlijk weet ze wel beter. Roos gaat haar telefoon bewaken, uit het zicht van haar partner houden. Naarmate de tijd verstrijkt brengt de gedachte dat haar partner dit ontdekt Roos in paniek. Voor zichzelf kan ze dit contact nog wel goedpraten, maar het heeft inmiddels duidelijk invloed op haar relatie.

Roos is de erotische ruimte die ze tot dan toe alleen deelde met haar partner, gaan delen met een derde. Wanneer Roos weet dat haar partner hier wel over zou kunnen lachen, of dit misschien wel leuk voor haar vindt, is er (nog) niks aan de hand.

Maar wanneer haar partner dit niet zal goedkeuren, dat het haar relatie zelfs in een crisis zou kunnen storten, dan is er sprake van ontrouw.

Ester Perel stelt in ‘Rethinking Infidelity‘ dat er sprake is van een affaire, wanneer het contact met de ander: geheim is, er sterke emoties zijn en een seksuele chemie.

Volgens die definitie zou je in het bovenstaand voorbeeld dus al kunnen spreken van een affaire.

Definitie van ‘Overspel’ (of ‘Vreemdgaan’)

Je gaat vreemd, wanneer je lust-gerichte sexuele handelingen met je lichaam, je mond, seksorganen, verricht met iemand buiten je relatie, zonder instemming- en buiten de wil van je partner.

Voorbeeld:

Na enkele weken van spannende berichtjes blijken zowel de partner van Roos, als de partner van haar collega, een weekend in het buitenland te verblijven. De spanning in de berichtjes is te snijden. Een van hun tweeën stelt voor elkaar te gaan masseren. ‘Nee, we gaan zeker niet neuken, gewoon alleen masseren.’  De spanning giert door haar keel, maar hey: ‘het is maar masseren en bovendien hebben wij een massagetafel staan…’. En dus spreken ze af. Na een korte wandeling gaan Roos en haar collega uit de kleren. Ze beland op de tafel, de olie vloeit rijkelijk en de collega blijkt een vaardige masseur. Ze houden zich aan de afspraak: er vindt geen penetratie plaats. maar verder….  

Roos is nu ook de lichamelijke erotische ruimte, die ze tot dan toe alleen deelde met haar partner, gaan delen met een derde. Roos en haar collega hebben lichamelijke-, lust gerichte handelingen verricht, die normaal aan hun partners voorbehouden zouden zijn. Wanneer Roos weet dat haar partner hier geen probleem mee zal hebben, is er opnieuw geen probleem.

Maar wanneer de partner hiermee niet zal instemmen, dit zeker niet gewild zou hebben, dan is er sprake van overspel.

Als koppel zullen jullie je eigen unieke grenzen moeten verkennen. Waar de een al flipt bij de gedachte dat de partner een sportmassage ondergaat, ligt bij de ander de grens pas bij penetratie.

Het is dus niet zozeer WAT er gebeurt dat de grens bepaalt, maar de vraag: ‘Stemt mijn partner hier mee in?’ Zodra je díe grens met erotische handelingen met je lichaam overschrijdt is er sprake van overspel: Je speelt óver de grens van je partner.

Definitie van ‘Bedrog’

Je bedriegt je partner wanneer je iets doet achter de rug om, waarvan je weet dat je partner dat zeker niet zou willen.

Bij veel definities van overspel, affaires etc. wordt er vanuit gegaan dat dit in het geheim gebeurt. Heel wat affaires zijn echter gekend, heel wat overspel wordt gepleegd in het zicht van de partner, ondanks dat deze het niet wil. Het ‘niet instemmen’, het ‘niet willen’ is dus de cruciale component.

Wanneer de seksuele chemie met een derde niet door de partner geaccepteerd kan worden én ook nog eens achter de rug van de partner om gebeurt, dan is er sprake van bedrog.

Bij veel mensen is het niet zozeer de werkelijk handeling, de seks met de derde, die zo pijnlijk is, maar juist het gevoel bedrogen te zijn: het verlies van het vertrouwen, het verlies van de unieke ruimte tussen de partners.

Dit verklaart misschien waarom uitspraken als deze niet helpen:

• Het stelde niets voor…
• Het was maar een (paar) keer…
• …Maar we hebben helemaal niet.. (…(echt) geneukt,…)
• Ik was echt van plan het te stoppen, maar….
• Ik had dit gewoon nodig…. 

Monogaam of Polygaam

Hoe zit dat dan bij polygame koppels; koppels die afspreken dat seks met derden geen taboe is? Bestaat daar dan geen ontrouw?

Omdat het uiteindelijk niet over de ‘daad’ zelf gaat, maar over de manier waarop het gebeurt en de context waarin, is ook bij zulke koppels de vraag in welke mate er een vertrouwensbreuk ontstaat -of niet.

Voorbeeld:

Een swingerskoppel (een koppel dat er plezier aan beleeft hun seksuele ruimte met (een) ander(e) koppel(s) te delen) spreekt af dat ze samen zoveel plezier kunnen beleven als ze willen, zolang het voor beiden ok is én ze het samen doen.

Ze vrijen er lustig op los met- en bij andere koppels en het doet hun allebei deugt deze vrijheid te ervaren en hun grenzen te verkennen.

Op enig moment treffen ze een koppel dat één van beiden helemaal geen goed gevoel geeft. Ze spreken af dat contact niet verder te voeden. Toch blijft de man van het andere koppel de vrouw seksueel getint benaderen, hetgeen tot spanningen binnen het koppel leidt. Ze spreken opnieuw af dit contact niet verder te willen voortzetten omdat hun relatie veel belangrijker is dan dit contact.

De polygame relatie ontwikkelt zich verder en het andere koppel lijkt uit het blikveld verdwenen. Totdat opeens blijkt dat de vrouw van het koppel de man van het andere koppel stiekem ontmoet heeft, er bloot gemasseerd werd, maar daarover gelogen heeft omdat ze bang was voor de reactie van haar man.

Nu zijn de rapen gaar. Hij heeft het gevoel zijn vrouw een ongekende vrijheid geboden te hebben, waarbinnen hij zich nu enorm bedrogen voelt. Dit leidt dit tot een ongekende crisis.

Opnieuw zien we hoe ‘gezien en gehoord worden’ en ‘vertrouwen’ de échte drivers zijn in de relatie.

Zolang beiden er van uit konden gaan dat de wederzijdse afspraken nagekomen werden en ze elkaar konden vertrouwen, was er heel veel ruimte om hun seksuele ruimte uit te breiden. Toen de vrouw echter een héél klein stukje ruimte nam buíten de relatie om, ontstond de zelfde ontrouw- en overspel dynamiek als binnen monogame koppels, en voelde de man zich ernstig bedrogen.

Dit ‘bedrog’ zat natuurlijk niet in de massage zelf. Doordat deze buiten de onderlinge afspraak, achter de rug van de man plaatsvond en er expliciet over gelogen werd, brak het vertrouwen.

‘Kan wel…’ – ‘Dun ijs…’ of ‘…Er over heen’?

Hoewel bovenstaande definities goed werkbaar- en redelijk helder zijn, zijn er toch grote grijze zones die vrij interpreteerbaar zijn. Wat jij OK vind, kan voor de ander ‘erover’ zijn. En andersom.

Hoe weet je of je een grens aan het overschrijden bent? Daarvoor twee check vragen:

1. Kan ik dit probleemloos aan mijn partner vertellen – laten lezen – laten zien?
2. Wat als mijn partner dit zou doen, of iets dat ík niet zou willen? En wat als dat achter mijn rug zou gebeuren?

Als deze vragen je oncomfortabel doen voelen, dan weet je dat het niet goed zit. Wat dan?

Meestal gaat het niet om de sex maar om de spanning, je begeerd te voelen.

Durf ik mezelf (en mijn partner) dít te vragen?

• Wat ontbreekt er in onze relatie?
• Wat is míjn rol daarin?
• Kan ik trouw zijn- en blijven aan mezelf?
• Kan ik trouw blijven aan deze relatie?
• Ben ik écht bereid mijn relatie op het spel te zetten voor deze rush?
• Welk gesprek moet ik nu met mijn partner gaan voeren?

Wanneer je met deze thema’s worstelt, en je wil weten of we je kunnen helpen, neem dan vrijblijvend contact op. 

Hoe vaak komt ontrouw voor?

Afhankelijk van de definitie van ontrouw variëren de schattingen van ontrouw onder Amerikaanse paren van 26 tot 70 procent voor vrouwen en van 33 tot 75 procent voor mannen.

Het meest recente (serieuze) onderzoek naar vreemdgaan in Nederland, werd uitgevoerd door psycholoog Henk Noort. Hij ondervroeg zocht 1700 heteroseksuele mannen en vrouwen tussen 20 en 45 jaar. Uit dit onderzoek blijkt dat 25 procent van de Nederlanders vreemdgaat. Dit cijfer lijkt aan de lage kant. Uit het jaarlijkse sex-onderzoek van Durex blijkt dat 31 procent van de Nederlanders vreemdgaat. Overspel wordt trouwens door ongeveer 30 procent van de stellen genoemd als belangrijkste oorzaak voor het beëindigen van de relatie. (uit: vreemdgaan-overspel.nl) We vermoeden dat deze cijfers ook in België gelden.

Wat zegt de wet over overspel?

Tot 1987 was overspel strafbaar. Vanaf dat jaar beschouwt de burgerlijke overheid van België overspel niet langer als een misdrijf. Wel bleef tot in september 2007 overspel een grond tot echtscheiding. Daarna volgde pas een nieuwe echtscheidingswet: “De echtscheiding wordt uitgesproken wanneer de rechter vaststelt dat het huwelijk onherstelbaar ontwricht is. Het huwelijk is onherstelbaar ontwricht wanneer de voortzetting van het samenleven tussen de echtgenoten en de hervatting ervan redelijkerwijs onmogelijk is geworden ingevolge die ontwrichting.”

Wat zegt Ester Perel?

Affaires en overspel bestaan al sinds het huwelijk werd uitgevonden en ook de aversie ertegen. En toch weten we maar weinig over dit eeuwenoude taboe, dat wereldwijd wordt veroordeeld maar ook wereldwijd plaatsvindt.

Esther Perel reisde de wereld rond en interviewde honderden koppels die te maken kregen met ontrouw in hun relatie.